ページ1:

หน่วยการเรียนรู้ที่ 2 · สมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น (ร.1 - 3.3)
1 การสถาปนาราชธานี
"1
ก่อนที่จะเป็นกรุงรัตนโกสินทร์ เดิม กรุงธนบุรี” (15 ปี) พ.ศ. 2310 - 2325
สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช
- หลังจากแก้ไขวิกฤตการณ์ในกรุงธนบุรีจนสงบ พระบาทสมเด็จบรมราชาธิราชรามาธิบดี
หรือ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ทรงขึ้นครองราช 6 เมษายน 2325
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช (ร.1) ทองด้วง
(ครองราชย์ พ.ศ. 2325 - 2362)
พระราชกรณียกิจที่สำคัญ
- สถาปนากรุงเทพมหานคร
-- ป้องกันพระราชอาณาจักรให้ปลอดภัย
วัดอรุณราชวราราม (วัดแจ้ง)
วัดโมลีโลกยาราม (วัดท้าย
.ตลาด)
ตั้งขนาบตั้งอยู่ทั้ง 2 ข้าง
-ไม่สะดวกในการขยายวัง
- ฟื้นฟูวัฒนธรรมไทยอันเป็นมรดกตกทอดตั้งแต่สมัยสุโขทัยและอยุธยา
- สร้าง วัดพระศรีรัตนศาสดาราม” หรือ “ วัดพระแก้ว” ใน พ.ศ. 2325
สงครามกับพม่าใน พ.ศ. 2328 ที่เรียกว่า สงครามเก้าทัพ
- โปรดเกล้าฯ ให้มีการชำระกฎหมายขึ้นใหม่ เรียกว่า “กฎหมายตราสามดวง
รคตเมื่อ
ม
* สวรรคตเมื่อวันที่ 7 กันยายน 2352 ขณะมีพระชนมพรรษา 72 พรรษ
Double A
Ju

ページ2:

0000000
SUBJECT
(2) ปัจจัยที่ส่งผลต่อความมั่นคงและความเจริญรุ่งเรือง
1) ศูนย์กลางของอาณาจักรมีเส้นทางออกสู่ทะเล (สะดวกต่อการติดต่อค้าขาย)
2) มีลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือและตะวันตกเฉียงใต้พัดผ่าน (ฝนตกชุก)
3) มีแม่น้ำหลายสายผ่านออกสู่ทะเลอ่าวไทย (แม่น้ำเจ้าพระยา แม่น้ำท่าจีน
แม่น้ำแม่กลอง แม่น้ำบางประกง)
4) เป็นศูนย์รวมของการขยายตัวทางด้านวัฒนธรรม
5) พระปรีชาสามารถของพระมหากษัตริย์ในราชวงศ์จักรี
(3) พัฒนาการทางประวัติศาสตร์
1) การบริหารราชการแผ่นดินในเขตราชธานี
กรมมหาดไทย - ผู้บังคับบัญชา : สมุหนายก
ดูแลรับผิดชอบ : พลเรือนทั่วไปและควบคุมหัวเมืองฝ่ายเหนือ
ทั้งด้านทหารและพลเรือน
กรมกลาโหม - ผู้บังคัญบัญชา : สมุหพระกลาโหม
ดูแลรับผิดชอบ : ฝ่ายทหารทั่วไปและควบคุมหัวเมืองฝ่ายใต้
กรมเมือง - เสนาบดี : รักษาความสงบเรียบร้อย ตัดสินคดีความในเขตราชธานี
กรมวัง ♥ เสนาบดี : ดูแลรับผิดชอบ พระราชมณเฑียร พระราชวัง พระราชพิธีต่างๆ
ตัดสินคดีความในเขตพระราชวัง
กรมท่า - เสนาบดี : รายรับ-รายจ่ายของแผ่นดิน พิจารณาคดีเกี่ยวกับพระราชทรัพย์
หลวง
ติดต่อค้าขายและทำสัญญาทางพระราชไมตรีกับต่างประเทศ ดูแลบังคับ
บัญชาหัวเมืองชายทะเลฝั่งตะวันออกทั้งด้านทหารและพลเรือน
กรมนา » เสนาบดี : การรักษานาน ลวง เก็บหางข้าวค่านาจากราษฎร พิจารณาเกี่ยวกับ
เรื่องที่นา โค กระบือ

ページ3:

SUBJECT
Double A
2) การบริหารราชการแผ่นดินในส่วนหัวเมือง
หัวเมืองชั้นใน » อยู่ไม่ห่างจากราชธานี มีฐานะเป็นหัวเมืองจัตวา
หัวเมืองชั้นนอก > อยู่ไกลจากราชธานี แบ่งออกเป็นหัวเมือง เอก โท ตรี
หัวเมืองชั้นประเทศราช - หัวเมืองต่างชาติ ต้องถวายต้นไม้เงิน ต้นไม้ทอง
*ส่งทุก 3 ปี / ครั้ง *
และเครื่องราชบรรณาการต่อพระมหากษัตริย์
3) การบริหารราชการแผ่นดินในส่วนท้องที่
ประกอบด้วย หมู่บ้านหรือบ้าน - ผู้ใหญ่บ้าน
ตำบล - กำนัน
แขวง - เจ้าแขวง
เมือง - เจ้าเมือง
กฎหมายตราสามดวง - เป็นเป็นหลักเพื่อความสงบเรียบร้อยของบ้านเมือง
(พ.ศ. 2347)
พัฒนาการด้านเศรษฐกิจ
2
เก็บไว้ที่ 1.หอหลวง 2.ห้องเครื่อง 3. ศาลหลวง
- พ.ศ. 2325 - 2394 เป็นแบบยังชีพ โดยผลิตสินค้าเพื่อบริโภคและอุปโภค
ในครัวเรือนและแลกเปลี่ยนกันเองในชุมชน แลกเปลี่ยนซื้อขายกันเอง
- ร.1 และ 3.2 ไม่สามารถเก็บภาษีอากรได้พอ จนต้องใช้เงินกำไรที่ได้จาก
การ สำเภากับต่างประเทศมาใช้จ่ายเพิ่มเติม
- 4.3 รายจ่ายของแผ่นดินเพิ่มมากขึ้น ทำให้ท้องพระคลังมีได้พอกับรายจ่าย
- ผลผลิตทางการเกษตรที่สำคัญ : ข้าว น้ำตาล พริกไทย
ทรัพยากรทางธรรมชาติ : ไม้สัก ไม้ฝาง ดีบุก รวมทั้งเหล็ก ทองแดง ตะกั่ว
ทองคำ
E
E
[
F

ページ4:

E
DATE
MON TUE WED THU FRI SAT SUN
0000000
SUBJECT
* ในปลาย พ.ศ. 2368 อังกฤษได้ส่ง ร้อยเอก เฮนรี เบอร์นีย์ (Henry Burney)
ทำ “สนธิสัญญาเบอร์นีย์” ใน 5.3 เมื่อวันที่ 20 มิ.ย. 2368
* สนธิสัญญาเบอร์นี่ย์ เป็นสนธิสัญญาทางพระราชไมตรีและการพานิชย์ ไทย - อังกฤษ
* พัฒนาการด้านเศรษฐกิจเริ่มขยายตัวและเจริญรุ่งเรือง ตั้งแต่ ปลาย ร.2 - 5.3
พัฒนาการด้านสังคม
ศักดินา” หมายถึง อำนาจหรือสิทธิที่พระเจ้าแผ่นดินพระราชทานให้ตามศักดิ์
บองแต่ละคน
พระมหากษัตริย์
> งสุดของราชอาณาจักร
พระราชวงศ์
เครือญาติของพระสงฆ์
ขุนนาง
บุคคลที่รับราชการแผ่นดิน
ไพร่
ราษฎรซึ่งมีหน้าที่สังกัดมูลนาย
ทาส
»บุคคลที่มิได้กรรมสิทธิ์ในแรงงาน
9 ชีวิตของตน
พระภิกษุสงฆ์
- ผู้สืบทอดพระพุทธศาสนา
Double A

ページ5:

SUBIECT
พัตนาการด้านความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ
- วัตถุประสงค์ที่สำคัญ คือ การรักษาความมั่นคงและปลอดภัยของราชอาณาจักร
แต่ในขณะเดียวกันก็เพื่อรักษาผลประโยชน์ด้านเศรษฐกิจ
1) ลักษณะความสัมพันธ์กับรัฐเพื่อนบ้าน
ประกอบด้วย ล้านนา พม่า มอญ ล้านช้าง เขมร ญวน และมลายู
* พม่า : มีกำลังพลทหารเข้มแข็งและต้องการมีอำนาจเหนือดินแดนไทย
ไทยจึงตอบโต้ด้วยการใช้แสนยานุภาพทางทหาร
สงครามเก้าทัพ
พม่ามีกำลังทหาร – 14200 คน
-
ไทยมีกำลังทหาร - 70000 ค
พม่า กองทัพที่ 1 มีกำลังพล 10000 คน
- กองทัพที่ 2 มีกำลังพล 10000 คน
- กองทัพที่ 3 มีกำลังพล 30000 คน
- กองทัพที่ 4-8 รวมจำนวนพล 27900 คน
-กองทัพที่ 9 มีกาลังพล 5000 คน
ไทย - กองทัพที่ 1
กาญจนบุรี
1. เจ้าฟ้ากรมหลวงอนุรักษ์เทเวศร์ ถือพล 15000 คน @ นครสวรรค์
-กองทัพที่ 2 สมเด็จกรมพระราชวัง บวร ฯ คือ พล 30000 คน @
-กองทัพที่ 3 เจ้าพระยาธรรมา ถือพล 5000 คน @ ราชบุรี
-กองทัพที่ 4 กองทัพหลวง จำนวนพล 20000 คน @ กรุงเทพ
Double A

ページ6:

MON TUE WED THU FRI SAT SUN
0000000
SUBJECT
2) ลักษณะ ความสัมพันธ์กับจีน
• เพื่อผลประโยชน์ทางด้านเศรษฐกิจ
dd
> การค้าขายกับจีนมีลักษณะพิเศษ เรียกว่า การค้าแบบรัฐบรรณาการ”
3) ลักษณะความสัมพันธ์กับประเทศตะวันตก
* ติดต่อทางการทูตกับ โปรตุเกส อังกฤษ สหรัฐอเมริกา
เพื่อผลประโยชน์ทางด้านเศรษฐกิจ
ลำเร็จง
* ในสมัย ร.2 อังกฤษ ส่ง จอห์น ครอว์เฟิร์ด (John Crawfurd)
เป็นทูตเข้ามาเจริญสัมพันธ์ไมตรีกับไทยเมื่อ พ.ศ. 2364 แต่ไม่ประสบความ
สหรัฐอเมริกาได้ส่งเอดมันส์ รอเบิตส์ (Edmund Robert)
เมื่อ พ.ศ. 2375