ページ1:

ค่านิยาม
วิธีปฏิบัติราชการทางปกครอง ๒๕๓๙
วิธีปฏิบัติราชการทางปกครอง หมายความว่า การเตรียมการและการดำเนินการของเจ้าหน้าที่เพื่อ
จัดให้มีคำสั่งทางปกครองหรือกฎ และรวมถึงการดำเนินการใด ๆ ในทางปกครอง ตามพระราชบัญญัติ
นี้
การพิจารณาทางปกครอง หมายความว่า การเตรียมการและการดำเนินการของเจ้าหน้าที่เพื่อจัดให้
มีคำสั่งทางปกครอง
คำสั่งทางปกครอง หมายความว่า การใช้อำนาจตามกฎหมายของเจ้าหน้าที่ที่มีผลเป็นการสร้างนิติ
สัมพันธ์ขึ้น ระหว่างบุคคลในอันที่จะก่อ เปลี่ยนแปลง โอน สงวน ระงับ หรือมีผลกระทบต่อสถานภาพ
ของสิทธิ หรือหน้าที่ของบุคคล ไม่ว่าจะเป็นการถาวรหรือชั่วคราว เช่น การสั่งการ การอนุญาต การ
อนุมัติ การวินิจฉัยอุทธรณ์ การรับรอง และการรับจดทะเบียน แต่ไม่หมายความรวมถึงการออกกฎ
กฎ หมายความว่า พระราชกฤษฎีกา กฎกระทรวง ประกาศกระทรวง ข้อบัญญัติ ท้องถิ่น ระเบียบ
ข้อบังคับ หรือบทบัญญัติอื่นที่มีผลบังคับเป็นการทั่วไป โดยไม่มุ่งหมายให้ใช้บังคับแก่ กรณีใดหรือ
บุคคลใดเป็นการเฉพาะ (กฎ ไม่รวมถึง พระราชบัญญัติ)
การพิจารณาทางปกครอง
การเตรียมการและการดำเนินการ
ของเจ้าหน้าที่เพื่อจัดให้มี
คําสั่งทางปกครอง
วิธีปฏิบัติราชการทางปกครอง
↓
กฎ
↓
พระราชกฤษฎีกา กฎกระทรวง
ประกาศกระทรวง ข้อบัญญัติ
ท้องถิ่น ระเบียบ ข้อบังคับ หรือ
บทบัญญัติอื่นที่มีผลบังคับเป็นการ
ทั่วไป โดยไม่มุ่งหมายให้ใช้บังคับแก่
กรณีใดหรือบุคคลใดเป็นการเฉพาะ
(กฎ ไม่รวมถึง พระราชบัญญัติ)
อื่นๆตามพระราชบัญญัติ

ページ2:

พระราชบัญญัตินี้มิให้ใช้บังคับแก่
(๑) รัฐสภาและคณะรัฐมนตรี
(๒) องค์กรที่ใช้อำนาจตามรัฐธรรมนูญโดยเฉพาะ
(๓) การพิจารณาของนายกรัฐมนตรีหรือรัฐมนตรีในงานทางนโยบายโดยตรง
(๔) การพิจารณาพิพากษาคดีของศาลและการดำเนินงานของเจ้าหน้าที่ใน
กระบวนการพิจารณาคดี การบังคับคดี และการวางทรัพย์
(๕) การพิจารณาวินิจฉัยเรื่องร้องทุกข์และการสั่งการตามกฎหมายว่าด้วย
คณะกรรมการกฤษฎีกา
(5) การดำเนินงานเกี่ยวกับนโยบายการต่างประเทศ
(๓) การดำเนินงานเกี่ยวกับราชการทหารหรือเจ้าหน้าที่ซึ่งปฏิบัติหน้าที่ทางยุทธการ
ร่วมกับทหารในการป้องกันและรักษาความมั่นคงของราชอาณาจักรจากภัยคุกคามทั้งภายนอกและ
ภายในประเทศ
(๔) การดำเนินงานตามกระบวนการยุติธรรมทางอาญา
(๙) การดำเนินกิจการขององค์การทางศาสนา

ページ3:

เจ้าหน้าที่ดังต่อไปนี้จะทำการพิจารณาทางปกครองไม่ได้
(๑) เป็นคู่กรณีเอง
(๒) เป็นคู่หมั้นหรือคู่สมรสของคู่กรณี
(๓) เป็นญาติของคู่กรณี คือ เป็นบุพการีหรือผู้สืบสันดานไม่ว่าชั้นใดๆหรือเป็นพี่น้อง
หรือลูกพี่ลูกน้องนับได้เพียงภายในสามชั้นหรือเป็นญาติเกี่ยวพันทางแต่งงานนับได้เพียงสองชั้น
(๔) เป็นหรือเคยเป็นผู้แทนโดยชอบธรรมหรือผู้พิทักษ์หรือผู้แทนหรือตัวแทนของ
คู่กรณี
(๕) เป็นเจ้าหนี้หรือลูกหนี้หรือเป็นนายจ้างของคู่กรณี
(๖) กรณีอื่นตามที่กำหนดในกฎกระทรวง
ณ
ข้อสังเกต ต้องเป็นเจ้าหนี้ ลูกหนี้หรือนายจ้าง ณ ปัจจุบัน ถ้าเพียงเคยเป็น เจ้าหน้าที่พิจารณาได้
แต่ผู้แทนโดยชอบฯ ผู้พิทักษ์ แม้เคยเป็น เจ้าหน้าที่จะพิจารณาไม่ได้
รูปแบบและผลของคำสั่งทางปกครอง
หนังสือ
วาจา
อื่นๆ
↓
คำสั่งทางปกครองที่ทำเป็น
หนังสือต้องจัดให้มีเหตุผลไว้
ด้วยและเหตุผลนั้นอย่างน้อย
ตองประกอบดวย
(๑) ข้อเท็จจริงอันเป็น
สาระสำคัญ
(๒) ข้อกฎหมายที่อ้างอิง
(๓) ขอพิจารณาและ
ข้อสนับสนุนในการใช้ดุลพินิจ
ในกรณีที่คำสั่งทางปกครอง
เป็นคำสั่งด้วยวาจา ถ้าผู้รับ
คำสั่งนั้นร้องขอและการร้องขอ
ได้กระทำโดยมีเหตุอันสมควร
ภายใน ๗ วันนับแต่วันที่มี
ล
คำสั่งดังกล่าว เจ้าหน้าที่ผู้ออก
คำสั่งต้องยืนยันคำสั่งนั้นเป็น
หนังสือ
ตองมีขอความหรือความหมาย
ที่ชัดเจนเพียงพอที่จะเข้าใจได้
เจ้าหน้าที่ออกคำสั่งฯเป็น
หนังสือให้แล้วเสร็จภายใน
mo
วันนับแต่ได้รับค่าขอ
และเอกสารถูกต้อง
ครบถ้วน

ページ4:

การแก้ไขเปลี่ยนแปลงคำสั่งทางปกครอง
๑
การแก้ไขเพิ่มเติมกรณีผิดพลาดเล็กน้อย เจ้าหน้าที่เพิ่มเติมได้เสมอ
๒ การอุทธรณ์คำสั่งทางปกครอง
คู่กรณีสามารถอุทธรณ์คำสั่งโดยให้ยื่นอุทธรณ์ต่อเจ้าหน้าที่ผู้ทำคำสั่งโดยให้ยื่น
mo
๑๕ วัน นับตั้งแต่วันที่
ตนได้รับทราบคำสั่งนั้น เจ้าหน้าที่ผู้ทำคำสั่งทางปกครองจะต้องพิจารณาอุทธรณ์ให้แล้วเสร็จภายใน
วันนับตั้งแต่วันได้รับอุทธรณ์ ถ้าเจ้าหน้าที่ผู้ออกคำสั่งไม่เห็นด้วยกับอุทธรณ์ให้ส่งเรื่องให้ผู้มีอำนาจ
พิจารณาคำอุทธรณ์พิจารณาต่อไป โดยต้องพิจารณาให้แล้วเสร็จภายใน
กำหนดระยะเวลาสามรถขยายระยะเวลาพิจารณาอุทธรณ์ได้อีกไม่เกิน
๓๐ วัน หากไม่เสร็จทันตาม
๓๐ วัน
สรุปกระบวนการ คู่กรณียื่นอุทธรณ์ ๑๕ วัน - จนทฯ พิจารณาแล้วเสร็จใน ๓๐ วัน
— ถาโมเห็นควย ส่งเรื่องให้ผู้มีอำนาจพิจารณาฯ - พิจารณาแล้วเสร็จใน ๓๐
วัน - ขยายได้ไม่เกิน ๓๐ วัน
๓ การเพิกถอนคำสั่งทางปกครอง
๓.๑
เจ้าหน้าที่ที่ทำคำสั่งเห็นสมควรเพิกถอนเอง
๓.๒ เจ้าหน้าที่ที่เพิกถอนเพราะคู่กรณีร้องขออันเป็นเรื่องพิจารณาใหม่
๔ การขอพิจารณาใหม่ กฎหมายกำหนดเงื่อนไขดังต่อไปนี้
๔.๑ มีพยานหลักฐานใหม่
๔.๒ คู่กรณีที่แท้จริงมิได้เข้ามาในกระบวนการพิจารณาทางปกครอง
๔.๓ เจ้าที่ไม่มีอำนาจที่ทำคำสั่งในเรื่องนั้น
การบังคับทางปกครอง เป็นกระบวนการที่มุ่งให้ปฏิบัติตามคำสั่งทางปกครอง โดยไม่ผ่าน
กระบวนการศาล
ค่าปรับบังคับการ หมายความว่า ค่าปรับที่เจ้าหน้าที่สั่งให้ผู้ที่ฝ่าฝืนหรือไม่ปฏิบัติตามคำสั่งทาง
ปกครองที่กำหนดให้กระทำหรือละเว้นกระทำชำระเป็นรายวันไปจนกว่าจะยุติการฝ่าฝืนคำสั่งหรือได้มี
การปฏิบัติตามคำสั่งแล้วไม่ว่าจะเป็นค่าปรับที่กำหนดโดยพระราชบัญญัตินี้หรือโดยกฎหมายอื่น

ページ5:

รูปแบบการบังคับใช้มาตรการ
๑
คำสั่งให้ชำระเงิน เช่น สั่งให้ชำระค่าปรับ ชำระค่าธรรมเนียม หากไม่มีการปฏิบัติตามคำสั่ง
ดังกล่าวฝ่ายปกครองอาจใช้มาตรการบังคับโดยการ ยึด อายัดเงิน หรือทรัพย์สิน เพื่อดำเนินการชำระ
หนี้ตามคำสั่งแต่ก่อนใช้มาตรการบังคับโดยยึดหรืออายัดทรัพย์ดังกล่าว เจ้าหน้าที่ต้องมีหนังสือเตือนให้
ผู้ซึ่งอยู่ในบังคับชำระเงินภายในระยะเวลาที่กำหนดแต่ต้องไม่น้อยกว่า 7 วัน
๒ คำสั่งทางปกครองที่กำหนดให้กระทำหรือละเว้นกระทำ หากมีการฝ่าฝืนคำสั่งดังกล่าวเจ้าหน้าที่
อาจใช้มาตรการบังคับดังนี้
0
เจ้าหน้าที่เข้าดำเนินการเอง เจ้าหน้าที่หรือบุคคลที่เจ้าหน้าที่มอบหมายอาจเข้าดำเนินการตามที่สั่ง
ให้กระทำนั้นและหากมีค่าใช้จ่ายใดจะต้องชดใช้ค่าใช้จ่ายและเงินเพิ่มร้อยละ ๒๕ ต่อปี
๒ กำหนดค่าปรับทางปกครองตามจำนวนที่สมควรแก่เหตุ แต่ไม่เกินวันละ ๕๐๐๐๐ บาท โดยก่อนใช้
มาตรการดังกล่าว เจ้าหน้าที่จะต้องมีคำเตือนเป็นหนังสือระบุมาตรการบังคับทางปกครองที่จะให้
ใหใชช้ด
แจ้งและค่าใช้จ่ายในการที่เจ้าหน้าที่จะเข้าดำเนินการด้วย
be
เอกสารที่จะใช้พิจารณา
เอกสารที่ยื่นต่อเจ้าหน้าที่ให้จัดทำเป็นภาษาไทย ถ้าเป็นเอกสารที่ทำขึ้นเป็นภาษาต่างประเทศ ให้คู่กรณี
จัดทำคำแปลเป็นภาษาไทยที่มีการรับรองความถูกต้องมาให้ภายในระยะเวลาที่เจ้าหน้าที่กำหนด ใน
กรณีนี้ให้ถือว่าเอกสารดังกล่าวได้ยื่นต่อเจ้าหน้าที่ในวันที่เจ้าหน้าที่ได้รับคำแปลนั้น เว้นแต่เจ้าหน้าที่จะ
ยอมรับเอกสารที่ทำขึ้นเป็นภาษาต่างประเทศและในกรณีนี้ให้ถือว่าวันที่ได้ยื่นเอกสารฉบับที่ทำขึ้นเป็น
ภาษาต่างประเทศเป็นวันที่เจ้าหน้าที่ได้รับเอกสาร
การรับรองความถูกต้องของคำแปลเป็นภาษาไทยหรือการยอมรับเอกสารที่ทำขึ้นเป็น
ภาษาต่างประเทศ ให้เป็นไปตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่กำหนดในกฎกระทรวง ดังนี้
คนไทย จบการศึกษาระดับ ป.ตรีในหลักภาษาที่ปรากฏในเอกสาร
๒ อาจารย์ในสถาบันการศึกษาระดับอุดมศึกษาและสอนภาษาที่ปรากฏในเอกสาร
ล
สถานทูตหรือสถานกงสุลต่างประเทศที่ตั้งในไทย เป็นประเทศที่ใช้ภาษาที่ปรากฏในเอกสาร
๔ สถานทูตหรือกงสุลไทยในต่างประเทศ

ページ6:

ตัวอย่างคำสั่งทางปกครอง
0
การสั่งรับหรือไม่รับคำเสนอขาย รับจ้าง แลกเปลี่ยน ให้เช่า ซื้อ เช่า ให้สิทธิประโยชน์
๒ การอนุมัติสั่งซื้อ จ้าง แลกเปลี่ยน เช่า ขาย ให้เช่า หรือให้สิทธิประโยชน์
ล
การสั่งยกเลิกกระบวนการพิจารณาคำเสนอหรือการดำเนินการอื่นใดในลักษณะเดียวกัน
๔ การสั่งให้เป็นผู้ทิ้งงาน
๕ การให้หรือไม่ให้ทุนการศึกษา
5 คำสั่งบรรจุแต่งตั้งข้าราชการ
๗ การพักใช้หรือเพิกถอนใบอนุญาตตามข้อบังคับแพทยสภา (แพทยสภาเป็นหน่วยงานทางปกครอง)
ตัวอย่างที่ ไม่เป็น คำสั่งทางทางปกครอง
• ธนาคารออมสินมีฐานะเป็นนิติบุคคลจัดตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัติธนาคารออมสิน พ.ศ. ๒๕๔๙ มี
ฐานะเป็นรัฐวิสาหกิจ จึงเป็นหน่วยงานทางปกครอง แต่การดำเนินกิจการของธนาคารตามลักษณะของ
การประกอบธุรกิจเยี่ยงธนาคารพาณิชย์ทั่วไปไม่เป็นการกระทำทางปกครอง
๒ กระทรวงศึกษาธิการ(ผู้ถูกฟ้องคดี)ได้ออกประกาศกำหนดเขตพื้นที่การศึกษาให้เขตพื้นที่การศึกษา
แพร่ไปตั้งอยู่ที่อำเภอลอง ทำให้ผู้ฟ้องคดีไม่ได้รับความสะดวกในการเดินทาง ประกาศดังกล่าวนั้นไม่ได้
มุ่งหมายให้ใช้บังคับแก่บุคคลใดเป็นการเฉพาะ จึงมีลักษณะที่เป็นกฎ
คำสั่งตั้งคณะกรรมการสอบสวนข้อเท็จจริง เป็นเพียงขั้นตอนการดำเนินการภายในของเจ้าหน้าที่
เพื่อให้ได้ข้อเท็จจริงในการที่ผู้มีอำนาจจะวินิจฉัยหรือดำเนินการทางวินัยต่อไป ยังไม่มีผลกระทบต่อ
สถานภาพของสิทธิหรือหน้าที่ของผู้ฟ้องคดี
๔ การที่หน่วยงานทางปกครองมีคำสั่งย้ายเพื่อหมุนเวียนบุคลากรในหน่วยงานโดยไม่ทำให้ระดับ
ตำแหน่งหรืออันดับเงินเดือนของผู้ถูกย้ายลดลง ไม่ถือเป็นคำสั่งทางปกครอง คำสั่งย้ายบุคลากรถือเป็น
มาตรการภายในของฝ่ายบริหารที่มีกฎหมายหรือระเบียบให้อำนาจผู้บังคับบัญชากระทำได้ภายใน
ขอบเขตที่กฎหมายหรือระเบียบกำหนด แม้จะได้รับความเดือดร้อนเป็นการส่วนตัวบ้าง แต่ไม่ถึงขนาดที่
ถือว่าเป็นผู้ได้รับความเดือดร้อนเสียหาย
๕ พนักงานอัยการไม่สั่งฟ้องผู้ต้องหา เป็นวิธีการดำเนินคดีอาญาในชั้นพนักงานสอบสวน