ページ1:

.
ภาษาไทย
กาพย์เห่เรือ
บทนำเรื่อง
เป็นพระนิพนธ์ของเจ้าฟ้าธรรมธิเบศร (เจ้าฟ้ากุ้ง)
จุดประสงค์ =
เพื่อใช้เป็นบทเห่เรือพระที่นั่งของพระองค์ในคราว
ตามเสด็จพระราชบิดาไปนมัสการและสมโภช
พระพุทธบาท
กาพย์เห่เรือแต่งเป็นกาพย์ห่อโครง =
แต่งด้วยโคลง 4 สภาพ 1 บท และตามด้วย
กาพย์ยานี 11 ขยายค. ไม่จำกัดจำนวนบท
ประเพณีการเห่เรือ
กาพย์เห่เรือได้รับอิทธิพลวัฒนธรรมอินเดีย
ปัจจุบันหน่วยงานที่รับผิดชอบในการจัด
กระบวนพยุหยาตราทางชลมารค = กองทัพเรือ

ページ2:

ที่มาของเรื่อง
เจ้าฟ้าธรรมธิเบศทรงพระนิพนธ์เรื่องกาพย์เห่เรือใน
ระหว่างที่ตามเสด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศไปในงานกฐิน
พยุหยาตราที่พระพุทธบาท โดยพระองค์เสด็จทาง
ชลมารคไปตามลำน้ำธารโศก ขึ้นที่ตำหนักเจ้าสนุกและ
เสด็จโดยสถลมารคไปจนถึง จ. สระบุรี
.
ประวัติผู้แต่ง
.
เจ้าฟ้าธรรมธิเบศรไชยเชษฐ์สุริยวงศ์
(เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร)
เป็นโอรสของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ
ทรงพระนิพนธ์วรรณกรรมพุทธศาสนาหลายเรื่อง
Ex. กาพย์เห่เรือ, นันโทปนันทสูตรคำหลวง 9
พระมาลัยคำหลวง
ทรงพระนิพนธ์วรรณคดีทางโลก
Ex. กาพย์เห่เรือ , บทเห่เรื่องกากี 5
กาพย์ห่อโครงนิราศธารโศก
กาพย์ห่อโครงนิราศธารทองแดง
9

ページ3:

เนื้อเรื่องย่อกาพย์เห่เรือ
ตอนแรกเป็นบทชมกระบวนเรือต่างๆ
Ex. เรือสุพรรณหงส์, เรือครุฑยุดนาค 9
เรือสมรรถชัย
และเรือที่เป็นรูแสัตว์ต่างๆ
Ex. เรือสิงห์, เรือม้า
ซึ่งเป็นสัตว์ที่มีพละกำลังและอำนาจ ท่วงท่าสง่างาม
เพื่อแสดงถึงพระราชอำนาจของพระราชา
ต่อจากนั้นชมปลา ชมไม้ ชมนก และเห่ครวญถึง
นางทำนองนิราศที่ให้อารมณ์สะเทือนใจ
ตอนที่ 2 เป็นบทเห่กากีกล่าวถึงพญาครุฑที่ลักพา
ตัวนางกากีไปจากวิมานฉิมพลี
ต่อจากนั้นเป็นบทสังวาส และเป็นบทเห่ครวญ
อาลัยอาวรณ์ถึงนางอันเป็นที่รัก และแสดงค. รักที่
มีต่อนาง

ページ4:

กาพย์เห่เรือ
(ใช้โวหารภาพพจน์เป็นอุปมาลักษณะเด่น)
เห่ชมเรือกระบวน (ตอนเช้าตรู่)
จำนวนเรือในบทนี้ มี 13 ลำ
1. เรือครุฑยุดนาค
2.
เรือสรมุข
3.
เรือสมรรถชัย
4.
เรือสุวรรณหงส์
5.
เรือชัย
6. เรือคชสีห์
7.
เรือม้า
8. เรือสิงห์
9°
9.
เรือนาคา / เรือวาสกรี
10. เรือมังกร
11. เรือเลียงผา
12. เรืออินทรี
13. เรือกรีธา
• ที่ใช้สัตว์เหล่านี้เพราะเป็นสัตว์ที่มีในเทพนิยาย
ทรงพละกำลัง มีอำนาจ สง่างาม 9
< >

ページ5:

เห่ชมปลา(ช่วงสาย)
จำนวนปลาในบทนี้มี 17 ตัว
1. ปลานวลจันทร์
2. ปลาคางเบือน
2. ปลาเพียนทอง
4. ปลากระแห
5.
ปลาแก้มช้ำ
6. ปลาทุก
7. ปลาน้ำเงิน
8. ปลากราย
9.
ปลาหางไก่
10. ปลาสร้อย
11. ปลาเนื้ออ่อน
12. ปลาเสือ
12. ปลาแมลงภู่
14. ปลาหวีเกศ
15. ปลาชะแวง
16. ปลาชะวาด
17. ปลาแปบ
< >

ページ6:

เห่ชมไม้(ช่วงบ่าย)
จํานวนไม้ในบทนี้มี 18 ชนิด
1.
10
ดอกนางแย้ม
ดอกจำปา
2.
2. ดอกประยงค์
4.
ดอกพุดจีบ
5. ดอกสุกรม
6. ดอกสาวหยุด
1.
ดอกพุทธชาด
8. ดอกพิกุล
9. ดอกบุนนาค
10. ดอกแต้ว
11. ดอกแก้ว
12. ดอกกาหลง
12. ดอกมะลิวัลย์
14. ดอกจิก
15. ดอกลําดวน
16. ดอกบุหงา
17. ดอกราเผย
18. ดอกมาลี

ページ7:

เห่ชมนก(ช่วงเย็น)
จำนวนนกในบทนี้มี 10 ชนิด
นกยูง
นกสร้อยทอง
1.
2.
3.
สาลิกา
4.
นกนางนวล
5. นกแก้ว
6.
ไก่ฟ้า
7.
แขกแต้ว
8. ดุเหว่า
9.
โนรี
10. สัตวา
เห่ครวญ(ตอนค่ำ)
คุณธรรมทางสังคมและวัฒนธรรม
1. รูปงาม
มารยาทงาม
2.
2.
ยิ้มสวย
4.
พูดจาไพเราะ

ページ8:

คำไวพจน์ "ผู้หญิง" จากกาพย์เห่เรือ
1. สายสวาท
2.
อนงค์
2. เอวอร
4.
ทรามวัย
5°
5.
สุดาดวง
6.
เอวบาง
7. จอมสวาท
8.
นาฏ
9. บังอร
10. นุช
11. สายสมร
12. นวลนาง
12. สมร
14. นงราม
15. นวลละออง
16. เจ้าตาตรู
17. วนิดา
18. แก้ว
19. ทรามสงวน
< >

ページ9:

20. นงเยาว์
21. เจ้าโฉมฉาย
22. สายใจ
22. แก้วโกมล
24. สุดา
•
.
•
ค. รู้เพิ่มเติม
เรือพระที่นั่งสุพรรณหงส์
เป็นเรือพระที่นั่งชั้นสูงสุดสำหรับพระมหากษัตริย์
เดินทางทางน้ำ (- ชลมารค
เดินทางทางบก Ô สถลมารค
เดินทางทางอากาศ C= เวหายสมารค
อินทรีย์ = ร่างกาย / อินทรี = นก